Mag mijn stem zonder mijn toestemming door een ander of AI gebruikt worden?
Naar aanleiding van de nieuwsberichten dat YouTube een AI Tool voor het gebruik van de stemmen van bekende zangers beschikbaar stelt, rees bij mij de vraag in hoeverre is jouw stem beschermd en heb je daar een recht op.
Om die vraag te kunnen beantwoorden moet eerst vastgesteld worden of en zo ja welke rechten je hebt op je stem. Een stem, c.q. stemgeluid (hierna alleen ‘stem’) wordt niet beschermd door het auteursrecht (het is geen ‘werk van letterkunde, wetenschap of kunst’) en wordt ook niet beschermd onder de wet op de naburige rechten (er is immers geen sprake van een uitvoering van een auteursrechtelijk werk en ook niet van een uitvoering door degene van wie de stem eigenlijk is).
Er is wel geprobeerd een stem te vereenzelvigen met een portret. Aan een stem kan je toch ook iemand herkennen? Die pogingen zijn niet gelukt. Een portret, beschermd onder het portretrecht is een afbeelding van het gelaat. Een stem is geen afbeelding (en geen gelaat).
Is een stem dan helemaal niet beschermd? Kan je dan zomaar de stem van iemand anders gebruiken?
Nou nee.
Een stem is een biometrisch persoonsgegeven. Op biometrische persoonsgegevens is de AVG, de Algemene Verordening Persoonsgegevens, van toepassing. Je mag persoonsgegevens alleen verwerken (zonder toestemming) als daarvoor een grondslag in de AVG is. Alleen, op grond van artikel 43 Uitvoeringswet AVG in samenhang met artikel 85 van de AVG is de AVG in Nederland niet van toepassing op verwerking van persoonsgegevens ten behoeve van uitsluitend journalistieke, academische, artistieke of literaire uitdrukkingsvormen.
Indien sprake is van een documentaire, tv-programma of film zal al gauw op deze bepaling een beroep doen.
Is een stem dan helemaal vogelvrij?
Nou nee. Er zijn nog twee ankers om voor te gaan liggen.
De ‘stemhebbende’ (een recht op een stem is er niet) kan een beroep doen op de bescherming van zijn persoonlijke levenssfeer. Een grondrecht gewaarborgd door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (artikel 8 EVRM). Alleen kan de gebruiker van de stem dan weer een beroep doen op hem toekomende grondrechten zoals de vrijheid van meningsuiting (art. 10 EVRM) en de vrijheid van de kunsten (artikel 13 Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie).
Kort gezegd en kort door de bocht ten behoeve van deze blog: je moet wel een voldoende zwaarwegend belang hebben om andermans vrijheid van meningsuiting en artistieke expressie op zij te kunnen zetten om diegene jouw stem te ontzeggen.
Het tweede anker is dat van de onrechtmatige daad. Het gebruik van andermans stem kan jegens de ‘stemhebbende’ onrechtmatig zijn. In de praktijk blijkt dat daar meer sympathie voor is als de stem van de ander wordt gebruikt voor commerciële doeleinden. De Nederlandse rechter heeft dat ooit zo geformuleerd:
‘Uitgangspunt is dat in onze samenleving niemand het behoeft te dulden dat zijn persoonlijke karakteristieken tegen zijn wil worden gebruikt ter ondersteuning van commerciële activiteiten van een ander. Alleen al het bezwaar tegen het in het verband gebracht worden met een anders commerciële activiteiten vormt voldoende rechtvaardiging voor een rechterlijk verbod. Dit ongeautoriseerde gebruik door een ander vormt al een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer.’
Maar het is belangrijk om je te realiseren dat je dan wel meer moet stellen dan hetgeen al aan bod zal komen bij de voorgaande afwegingen en met name meer zal moeten stellen dan aan bod zal komen bij de afweging van de verschillende tegen over elkaar staande grondrechten.
