Smaad en laster: hoe bewijs je het en welke stappen kun je nemen?
Verspreiden concurrenten of ontevreden klanten schadelijke berichten over jou of je bedrijf? Wordt een arbeidsconflict online uitgevochten? Verschijnen er online schadelijke artikelen over jou? Dit kan een enorme impact hebben op je reputatie, je omzet en op je leven. Gelukkig kan je hier juridische acties tegen ondernemen.
Wanneer iemand opzettelijk schadelijke berichten over je verspreidt kan er namelijk sprake zijn van smaad en/of laster. In dit artikel lees je wanneer er sprake is van smaad en/of laster en welke juridische stappen je hiertegen kunt ondernemen.
Wat is het verschil tussen smaad en laster?
Bij smaad verspreidt iemand met opzet ware maar schadelijke informatie over een ander. Terwijl bij laster iemand juist bewust onware schadelijke informatie over een ander verspreidt. Het verschil tussen de twee is dus simpelweg of de bewering juist is (smaad) of niet juist (laster).
Het feit dat iets waar is geeft een ander nog niet het recht om dat vervolgens zomaar het wereldwijde web op te slingeren of anderszins openbaar te maken. Van smaad is sprake wanneer iemand met opzet een beschuldiging of bepaald feit naar buiten brengt met de intentie om iemands goede naam en eer aan te tasten.
Hierbij kun je denken aan beschuldigingen van het plegen van strafbare feiten of onrechtmatig handelen. Ook indien je een strafbaar feit hebt gepleegd of onrechtmatig hebt gehandeld maakt dat nog niet dat iedereen daar en plein public van alles over mag zeggen of schrijven.
Bij laster gaat de dader nog een stap verder en brengt hij of zij een beschuldiging of bepaald feit naar buiten met de intentie om iemands eer aan te tasten terwijl diegene weet dat het klinkklare onzin is.
Dit kan bijvoorbeeld een valse review zijn op Google.
Verschil smaad, laster en belediging uitgelegd
Naast smaad en laster bestaat er ook nog het delict belediging. Het is belangrijk deze drie begrippen niet door elkaar te halen, omdat ze juridisch verschillende consequenties hebben.
Van belediging is sprake wanneer iemand opzettelijk iemands eer of goede naam aantast zonder daarbij een concreet feit of beschuldiging te noemen. Het gaat hierbij vaak om scheldwoorden, kwetsende opmerkingen of vernederende uitspraken. Denk aan iemand uitschelden voor “oplichter”, “idioot” of “crimineel” zonder daar concrete feiten bij te noemen.
Het belangrijkste verschil met smaad en laster is dus dat bij belediging geen sprake is van een concrete beschuldiging of feit. Bij smaad en laster wordt juist wel een specifiek feit of beschuldiging geuit.
Juridische stappen tegen smaad en laster
Aangifte doen bij de politie
Als er sprake is van smaad en/of laster kun je daarvan aangifte doen bij de politie. Het voordeel van aangifte is dat dit in de anonimiteit gebeurt. Niemand hoeft dus nog te weten dat jij degene bent die aangifte hebt gedaan.
De politie zal vervolgens onderzoek doen naar de feiten en kan de zaak doorsturen naar het Openbaar Ministerie (OM). Het OM beslist dan of er strafrechtelijke vervolging plaatsvindt.
Belangrijk om te weten is dat zowel smaad als laster klachtdelicten zijn. Dit betekent dat het OM alleen kan vervolgen als jij als slachtoffer officieel aangifte doet. Zonder jouw aangifte kan er dus geen strafrechtelijke vervolging plaatsvinden.
Civielrechtelijke procedure starten
Naast het strafrecht kun je ook civielrechtelijk optreden tegen smaad en laster. Je kunt de dader aansprakelijk stellen voor de door jou geleden schade. Dit kan bijvoorbeeld schade aan je reputatie zijn, maar ook financiële schade doordat je klanten bent kwijtgeraakt als gevolg van de smadelijke of lasterlijke uitspraken.
Vanuit civielrechtelijk perspectief vallen smaad en laster onder onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW). Je hoeft niet te bewijzen dat de dader opzettelijk handelde - het is voldoende om aan te tonen dat de uitlatingen onrechtmatig zijn en dat je daardoor schade hebt geleden. Dit maakt een civiele procedure vaak toegankelijker dan een strafrechtelijke vervolging.
Bij het beoordelen of een uitlating onrechtmatig is, weegt de rechter verschillende belangen af. Enerzijds het recht op vrijheid van meningsuiting (artikel 10 EVRM) en anderzijds het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer en goede naam (artikel 8 EVRM). Niet elke negatieve uitlating is direct onrechtmatig - de context, toon en waarheidsgetrouwheid spelen allemaal een rol.
Voordat je naar de rechter stapt zijn er een aantal (juridische) stappen die genomen moeten worden.
Stap 1: Verzamel je bewijs van smaad en laster
Belangrijk is dat je zo veel mogelijk bewijs verzamelt van de smadelijke of lasterlijke uitingen. De volgende bewijzen moeten verzameld worden:
- De concrete beschuldiging of feit dat is geuit
- Het bewijs dat de uitlating opzettelijk is gedaan (bij laster: dat de dader wist dat het onwaar was)
- Dat de uitlating openbaar is gemaakt of aan een derde is verteld
- Dat jouw eer of goede naam hierdoor is aangetast
- Dat je schade hebt geleden (bij civiele procedure)
Het bewijs kun je vervolgens op verschillende manieren verzamelen. Voorbeelden hiervan zijn de volgende:
- Screenshots: maak screenshots van berichten op social media, websites, forums of in WhatsApp-groepen. Let op dat de datum, tijd en afzender duidelijk zichtbaar zijn
- URL’s bewaren: sla de exacte weblinks waar de uitlatingen zich vinden op
- E-mails en berichten: bewaar alle digitale communicatie waarin de smadelijke of lasterlijke uitlatingen voorkomen
- Schadeberekening: verzamel bewijs van de geleden schade, zoals verlies van opdrachten, klanten of omzet
Een mediarecht advocaat kan je helpen bij het verzamelen en beoordelen van het bewijs. Vaak is het verstandig om snel te handelen, omdat online content kan worden verwijderd of aangepast.
Stap 2: Sommatie versturen: wat moet erin staan?
Als het bewijs verzameld en veilig gesteld is moet er een sommatiebrief verstuurd worden. In zo’n brief som je op welke uitlatingen je als smaad of laster beschouwt en waarom. Vervolgens neem je op wat je als gevolg hiervan vordert, bijvoorbeeld:
- Rectificatie: de dader moet de lasterlijke of smadelijke uitingen publiekelijk herroepen of rechtzetten
- Schadevergoeding: vergoeding voor geleden materiële en immateriële schade. Waarover je verderop in dit artikel meer leest.
- Verbod: een rechterlijk verbod om de uitingen te herhalen of online te laten staan
- Verwijdering: verwijdering van smadelijke of lasterlijke content van websites of social media
Wij kunnen je helpen bij het opstellen van een sommatiebrief.
Stap 3: Kort geding procedure bij smaad en laster
Indien degene die je hebt aangeschreven niet voldoet aan de vorderingen die zijn opgenomen in de sommatiebrief dan is de volgende stap de gang naar de rechter. Hiermee probeer je dan alsnog de vorderingen af te dwingen.
Omdat er in smaad en laster zaken vrijwel altijd spoed geboden is om de uiting zo snel mogelijk te stoppen/offline te krijgen wordt vaak een kort geding procedure gestart. Dit is een versnelde procedure waarbij de rechter binnen enkele weken oordeelt. Een kort geding kan worden gebruikt om snel een verwijdering of publicatieverbod af te dwingen en een voorschot op je schadevergoeding te eisen.
Een kort geding procedure is helaas wel kostbaar. Afhankelijk van de inhoud van de zaak kost een juridische procedure al gauw tussen de € 8.000 en € 20.000 euro. Als je de zaak verliest moet je een paar duizend euro betalen aan de andere partij.
Als je wint moet de andere partij een paar duizend euro aan jou betalen. Helaas wordt in dit soort zaken niet een volledige proceskostenveroordeling uitgesproken.
Wij hebben veel ervaring in het voeren van zulke kort geding procedures.
Reputatieschade: wanneer kun je schadevergoeding claimen?
Reputatieschade is de schade die je lijdt doordat je goede naam wordt aangetast. Dit kan zowel materiële schade zijn (zoals omzetverlies of gederfde inkomsten) als immateriële schade (zoals psychisch leed en aantasting van eer).
Materiële reputatieschade bewijzen
Bij materiële schade gaat het om concrete financiële gevolgen. Denk aan klanten die weglopen na negatieve berichtgeving, opdrachten die worden ingetrokken, of een sollicitatie die mislukt doordat een potentiële werkgever de schadelijke berichten vindt. Ook gederfde winst en extra kosten voor reputatieherstel vallen hieronder.
Om materiële schade vergoed te krijgen moet je die schade daadwerkelijk kunnen aantonen. Dit betekent dat je moet kunnen laten zien welke concrete financiële gevolgen de smaad of laster heeft gehad. Dus bijvoorbeeld klanten die naar aanleiding van de berichtgeving hun contract hebben opgezegd of leads die naar aanleiding van de berichtgeving niet zijn doorgegaan. Hoe specifieker je dit kan onderbouwen en bewijzen, hoe sterker de vordering.
Immateriële schadevergoeding bij smaad
Immateriële schade ziet op het leed dat wordt ondervonden door de aantasting van de eer en goede naam. De rechter kan hiervoor een vergoeding toekennen, ook als er geen sprake is van concrete financiële schade. De bedragen die Nederlandse rechters toekennen voor immateriële schade zijn doorgaans bescheiden en bedragen vrijwel nooit meer dan een paar duizend euro. Dit zijn dus vele male lagere bedragen dan een rechter in de Verenigde Staten bijvoorbeeld toekent.
Wij kunnen op basis van uw situatie een inschatting maken van wat u kunt vorderen.
Conclusie
Smaad en laster zijn serieuze vergrijpen die iemands reputatie en carrière ernstig kunnen schaden. Je hebt meerdere juridische wapens om je hiertegen te weren, zowel strafrechtelijk als civielrechtelijk.
Wacht niet te lang met – bewijs kan online verdwijnen - bewijs te verzamelen en indien nodig juridische hulp in te schakelen. Met de juiste aanpak kun je je goede naam herstellen en eventueel schadevergoeding verkrijgen.
Heb je te maken met smaad of laster en wil je weten welke stappen je kunt ondernemen? Neem dan contact op met één van onze ervaren mediarecht advocaten die je kan adviseren over de beste aanpak in jouw specifieke situatie.
