Auteursrecht

Het auteursrecht, ook wel copyright genoemd, is een intellectueel eigendomsrecht (IE-recht) en is onder andere in het leven geroepen om ervoor te zorgen dat iemand anders niet zomaar met “iets wat een ander gemaakt heeft” kan gaan pronken. Het IE-recht is de verzamelnaam voor rechten op intellectuele creaties. In dit stuk worden de belangrijkste vragen met betrekking tot het auteursrecht beantwoord. Een advocaat auteursrecht van ons kantoor helpt je graag verder.

Auteursrecht beschermt originele werken zoals boeken, films, foto’s, kunst en software tegen ongeoorloofd gebruik door anderen. Als maker heb je automatisch auteursrechten zodra je iets creëert, maar in de praktijk ontstaan vaak conflicten over gebruik, overname of inbreuk. Of je nu je rechten wilt bepalen, een licentieovereenkomst nodig hebt of een geschil hebt over plagiaat: wij helpen je verder.

Welke vereisten gelden voor het auteursrecht?

Om auteursrecht te hebben, moet er allereerst sprake zijn van een werk. Een werk van bijvoorbeeld letterkunde, wetenschap of kunst, denk aan een boek, software, foto, video of logo. Het werk moet waarneembaar en identificeerbaar zijn. Zelfs als het werk niet meer bestaat kan het nog auteursrechtelijk beschermd zijn. Het werk dient een persoonlijke stempel van de maker te dragen en een eigen oorspronkelijk karakter te hebben. Dit houdt in dat de maker het werk niet gekopieerd mag hebben van een ander werk, maar dat dit een resultaat is van menselijk scheppende arbeid en creatieve keuzes. Een idee, stijl of techniek zijn uitgesloten van auteursrechtelijke bescherming.

Wat is dan auteursrechtelijke bescherming?

Auteursrechtelijke bescherming is het exclusieve recht van de maker (of rechtverkrijgende) van een werk om een werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Openbaar maken is het beschikbaar stellen aan publiek, bijvoorbeeld het publiceren van een boek of het opvoeren van een toneelstuk. Verveelvoudigen is het maken van identieke exemplaren van een werk, bijvoorbeeld het kopiëren van een werk of het natekenen/schilderen van een werk. Voor elke vorm van openbaarmaking of verveelvoudiging door anderen, is dan ook toestemming vereist van de maker, of makers als er meerdere mensen hebben meegewerkt aan het werk. De auteur heeft eigenlijk de controle over zijn werk.

Hoe lang heb je het auteursrecht?

Als een werk auteursrechtelijk beschermd is, geldt dat voor 70 jaar na de dood van de maker. Als het werk van een rechtspersoon is (BV of stichting bijvoorbeeld), dan is de termijn voor auteursrechtelijke bescherming 70 jaar na de eerste rechtmatige openbaarmaking van het werk. Als er meerdere makers zijn, zoals bijvoorbeeld bij een film, dan wordt er gerekend vanaf het overlijden van de langstlevende maker. Het is mogelijk om het auteursrecht te erven. Wanneer het auteursrecht niet is overgedragen, dan erven de wettelijke of testamentaire erfgenamen het auteursrecht.

Wat is een auteursrecht inbreuk?

Een schending auteursrecht vindt plaats wanneer iemand anders jouw auteursrechtelijk beschermde werk openbaar maakt of verveelvoudigt, zonder dat je hiervoor toestemming hebt gegeven. Denk aan een foto die jij gemaakt hebt en iemand zomaar die foto kopieert/downloadt en op het internet plaatst, dat is een auteursrecht inbreuk. Of iemand die van een door jouw geschreven boek een film maakt. Allemaal zonder toestemming van jou, de maker, om dit te doen.

Wat kun je doen als iemand inbreuk pleegt op jouw auteursrecht?

Wij kunnen helpen met het opstellen van een sommatiebrief inbreuk auteursrecht om over te gaan tot staking van de inbreuk en gestaakt te houden. Ook is het mogelijk om schadevergoeding te vorderen. Mocht een sommatiebrief inbreuk auteursrecht geen resultaat hebben, dan is het mogelijk om via een civiele rechter (bijvoorbeeld via een kort geding als er spoedeisend belang is) een (voorlopig) verbod en schadevergoeding te vorderen.

Hoeveel schadevergoeding kan ik dan bij auteursrecht inbreuk vragen?

Dit is helaas niet kort en makkelijk te beantwoorden. Het hangt uiteindelijk altijd af van de feiten en omstandigheden van de zaak in kwestie.

Er geldt een keuzemogelijkheid voor het vorderen van winstafdracht óf zogeheten forfaitaire vergoeding. Uit rechtspraak blijkt dat sommige rechters wel én forfaitaire vergoeding toekennen en schade aan de hand van winstafdracht, maar over het algemeen oordelen de meeste rechters dat het Nederlandse schadevergoedingsrecht geen grondslag biedt voor het toekennen van beide.

Wat is dan die forfaitaire vergoeding? In de gefixeerde (forfaitaire) vergoeding valt in ieder geval de gebruikersvergoeding (licentievergoeding) die zou zijn overeengekomen in het geval dat van tevoren door de inbreukmaker toestemming zou zijn gevraagd aan de auteursrechthebbende voor gebruik van het auteursrechtelijk beschermd werk én kosten voor opsporing en onderzoek naar auteursrechtinbreuk door de auteursrechthebbende (en/of eventueel de advocaat). Om de hoogte van de vergoeding vast te stellen wordt gekeken naar de situatie waarin een auteursrechthebbende zou zitten als er geen inbreuk was geweest.

Toch bestaat er in de praktijk al langere tijd discussie over die forfaitaire vergoeding. Er heerst onzekerheid over het ‘punitieve’ karakter van de schadevergoeding. De discussie is al langer gaande en rechters gaan hier verschillend mee om: sommigen kennen wel een punitief karakter toe en anderen accepteren een punitieve verhoging van de licentievergoeding niet. In het merendeel van de rechtszaken wordt door rechters expliciet géén verhoging van de schadevergoeding toegekend wegens de door eiser gestelde inbreuk op het zelfbeschikkingsrecht. “De waarde van de exclusiviteit, vermindering van exploitatiemogelijkheden en verlies van beschikkingsrecht zijn in beginsel verdisconteerd in de licentievergoeding”.

Wel staat de forfaitaire vergoeding toe dat bij de vaststelling van dit bedrag andere elementen in overweging worden genomen, zoals de vergoeding van de geleden morele schade. Het ontbreken van naamsvermelding van de auteur bij het artikel en/of het gebruik van het artikel in bewerkte vorm, kan een reden zijn voor toekenning van immateriële schadevergoeding. Er zijn zaken waarin rechters tussen de 25%-50% opslag als vergoeding toekennen voor de geleden schade door inbreuk op het persoonlijkheidsrecht vanwege misgelopen naamsbekendheid. In beginsel is 25% in de jurisprudentie een gebruikelijke opslag.

Wat betreft de hoogte van de schadevergoeding het volgende. Wat opvalt is dat in de meeste rechtszaken veel minder vergoeding wordt toegekend door de rechter dan dat de eiser gevorderd heeft aan schade. Daarbij is er bij intellectueel eigendomszaken het risico op betaling van de volledige proceskosten wanneer de eisende partij (voor het grootste deel) in het ongelijk gesteld wordt. Onder de volledige proceskosten vallen onder andere de advocatenkosten en eventuele onkosten van getuigen en deskundigen. Kijkend naar de volledige proceskostenveroordeling in dit soort intellectueel eigendom zaken, blijkt dat indien een inbreukmaker zijn bereidwilligheid toont om schade te vergoeden met een reële tegemoetkoming, en de eiser vast blijft houden aan hogere bedragen, proceskosten dan door de rechter gematigd kunnen worden.

Houdt er rekening mee dat in het geval van auteursrechtinbreuk zaken, er eerst altijd bewezen moet worden dát er sprake is van auteursrechtelijke bescherming, voordat je kan zeggen dat er inbreuk gepleegd is.

Er bestaan richtlijnen die een handje kunnen helpen om te bepalen welk bedrag aan schade bij auteursrecht inbreuk je kunt vragen, waaronder deze richtlijnen.

Hoe zit het met het gebruik van foto’s, video’s etc. in een marketingcampagne, in reclames? Geldt daar dan ook auteursrecht inbreuk?

In principe mag je zonder toestemming van de maker geen content delen, tenzij de foto/afbeelding/video/tekst bedoeld is om aan te geven waar de content om gaat (citaatrecht). Dit klinkt nogal vaag en het citaatrecht kent ook een aantal (vage) voorwaarden:

• datgene waaruit je citeert moet rechtmatig zijn gepubliceerd;
• citeren mag alleen in een ‘serieuze’ uiting;
• aantal en omvang van het geciteerde moet ‘relevant’ en ‘functioneel’ zijn en;
• de bron moet altijd duidelijk vermeld worden (persoonlijkheidsrechten).

Een citaat moet inhoudelijke informatie geven, bijvoorbeeld een review of een aankondiging. Het hergebruiken van een beeld mag niet slechts een illustratie of versiering zijn. Ook mag niet meer worden overgenomen dan nodig is. Het overgenomen beeld, bijvoorbeeld een foto, mag alleen een klein onderdeel uitmaken van de gehele publicatie. Dus bijvoorbeeld het hele deel van een tekst overnemen valt niet onder het citaatrecht. N.B.: ‘Serieus’ betekent niet dat iets niet humoristisch van toon mag zijn. Tot slot is het van belang om de naam van de rechthebbende duidelijk erbij te vermelden of een link naar de website/social media pagina waar het vandaan komt.
Het is lastig om eenduidig te zeggen dat een marketing uiting onder het citaatrecht valt, en dus als uitzondering geldt op het auteursrecht, en dus een beeld hergebruikt mag worden zonder toestemming van de rechthebbende. Er zal steeds een afweging gemaakt moeten worden tussen het gebruik van het beeld (citaat) en het doel waarvoor het gebruikt wordt. Als het beeld puur en alleen gebruikt wordt als versiering/illustratie dan kun je ervan uitgaan dat dit niet onder het citaatrecht valt.

Let op!

• Het gebruik/delen van quotes van anderen, er kan namelijk auteursrecht op rusten als het voldoende creatief is. Een quote valt dan niet onder de uitzondering van het citaatrecht, dus voor hergebruik heb je hiervoor toestemming nodig van de rechthebbende;
• Niet op elke (web)tekst rust auteursrecht, alleen als het voldoende creatief en origineel is. Als een tekst heel algemeen en beschrijvend is, dan is de kans groot dat hier geen auteursrecht op rust, en dat je het kan hergebruiken in de marketing zonder toestemming van de rechthebbende;
• Als je met een influencer samenwerkt, controleer dan of de influencer zich houdt aan de Reclame Code Social Media & Influencer Marketing (RSM) en andere regelgeving, bijvoorbeeld dat vergelijkende reclame niet misleidend mag zijn, het portretrecht als er mensen in beeld komen en de privacywetgeving (AVG). Als ondernemer ben je namelijk mede-verantwoordelijk voor de reclame die de influencer maakt. Bepaalde influencers (als ze groot zijn) moeten zich ook registreren bij Commissariaat voor de Media.

Ook is het belangrijk om na te denken wat voor samenwerking je aangaat met de influencer/vlogger. Het is verstandig om bijvoorbeeld een overeenkomst van opdracht of een ander soort samenwerkingsovereenkomst af te sluiten. Hierin kun je dan bijvoorbeeld overeenkomen dat de influencer zich aan de regels van het reclamerecht dient te houden, wie het auteursrecht heeft op de door influencer gemaakte content, welke vergoeding de influencer ervoor krijgt en voor wat precies, mag de content die door de influencer is gemaakt hergebruikt worden, etc.

En als ik een linkje deel van een andere pagina of Youtube filmpje op mijn website of social media pagina? Is dat dan auteursrecht inbreuk?

Het embedden van content is in bepaalde gevallen toegestaan en maakt dan geen inbreuk op het auteursrecht. Embedden is insluiten en betekent dat de content blijft staan waar het al staat. Er wordt dan niets gedownload, er is geen sprake van de zogeheten verveelvoudiging van content. Wel moet de content legaal openbaar zijn gemaakt niet achter een betaalmuur of andere drempel zitten.

Licentieovereenkomst

Met een licentie geef je als licentiegever toestemming aan een ander, de licentienemer, om jouw auteursrechtelijk beschermde werk te gebruiken. Het is eigenlijk een gebruiksrecht. Het auteursrecht blijft dan bij jou als maker en licentiegever rusten, maar de licentienemer krijgt toestemming om het werk voor een bepaalde tijd en/of een bepaald geval te gebruiken. In zo’n overeenkomst leg je bijvoorbeeld vast welke licentievergoeding de licentienemer jou moet betalen, het gebied waar het werk gebruikt mag worden, hoe lang, etc. Er zijn twee soorten licenties: exclusief en niet-exclusief.

Een exclusieve licentie betekent dat de licentienemer de enige is die gebruik mag maken van het werk. Een exclusieve licentie moet in een schriftelijke overeenkomst staan.

Een niet-exclusieve licentie houdt in dat naast de licentienemer, ook een andere partij (of jijzelf als maker) het werk nog mag gebruiken. Een niet-exclusieve licentie kan zelfs mondeling overeengekomen worden. Uiteraard is het aan te raden om dit als alsnog schriftelijk overeen te komen.

Vergoedingen in een licentieovereenkomst

In een licentieovereenkomst is de vergoeding een belangrijk onderdeel. Voor de hoogte hiervan zijn geen vaste regels, derhalve is het een kwestie van onderhandelen. Er kan gekozen worden voor verschillende soorten vergoedingen in een licentieovereenkomst: lump sum, royalty of een mile-stone payment.

Overdracht auteursrecht

Overdracht van auteursrecht houdt in dat je eigenlijk je auteursrechten kan verkopen. Degene die het auteursrecht overgedragen krijgt, wordt dan de nieuwe auteursrechthebbende van dat werk.

Wat zijn persoonlijkheidsrechten?

Binnen het auteursrecht kennen we de persoonlijkheidsrechten, ook wel morele rechten genoemd die zien op de reputatie van de maker. Met dit recht heeft de maker onder andere het recht op naamsvermelding, het recht om op te treden wanneer het werk door anderen wordt verminkt of aangetast, en het recht zich te verzetten tegen wijziging van zijn werk. Deze persoonlijkheidsrechten blijven altijd in handen van de oorspronkelijke maker, ook al heeft hij zijn auteursrecht in licentie gegeven of overgedragen. De maker kan wel afstand doen van een deel van zijn persoonlijkheidsrechten. Er kan dan contractueel worden afgesproken dat de maker zich er niet tegen zal verzetten als het werk wordt openbaar gemaakt zonder zijn naamsvermelding of met vermelding van een andere naam dan die van de maker. Van het recht zich te verzetten tegen het verminken of misvormen van het werk kan door de maker geen afstand worden gedaan. Een maker kan ook in zijn testament aangeven welke persoon of instelling na zijn dood de persoonlijkheidsrechten verkrijgt.

Bij (dreigende) schending van auteursrechten of overdracht van auteursrechten kun je een advocaat auteursrecht inschakelen

Als je denkt dat er, zonder jouw toestemming als maker, werk van jou wordt gekopieerd, op het internet is gezet, of op een andere manier openbaar is gemaakt, dan kun je het beste direct een advocaat auteursrecht inschakelen. Wij kunnen voor jou een ‘staakt en gestaakt houden’ brief schrijven waarin wordt gesommeerd dat degene, die inbreuk maakt op jouw auteursrechten, staakt met deze handelingen en eventueel een schadevergoeding betaalt en/of een rectificatie plaatst. Mocht dit niet het gewenste resultaat hebben dan kunnen we in verband met de spoedeisend een kortgedingprocedure bij de rechtbank starten.

Wil je meer weten over auteursrechten, heb je hulp nodig met het opstellen van een akte van overdracht van auteursrecht, licentie of conflict over auteursrecht inbreuk, neem dan contact op met één van onze gespecialiseerde auteursrecht advocaten.