De stormachtige opkomst van de juicekanalen; mogen zij zomaar alle juice verspreiden?

Door de snelle ontwikkeling in van het medialandschap en de democratisering van media is daar de nieuwste innovatie voor roddelbladen: het juicekanaal. Naast heel veel juice brengt dit nieuwe fenomeen de nodige problemen met zich mee, waar de old school roddelbladen zich tot op zekere hoogte nog aardig hielden aan journalistieke principes zoals hoor en wederhoor, is dit voor juicekanalen niet zo vanzelfsprekend. Wat zijn juicekanalen precies, kunnen zij de mond worden gesnoerd en kan je als lijdend voorwerp van de juice iets tegen het juicekanaal beginnen?

Wat is een juicekanaal?

Juicekanalen, juicechannels of roddelkanalen zijn kanalen op Youtube of Instagram waar de laatste roddels, vaak over BN’ers, worden besproken. Het ene juice kanaal is het andere niet, als mediakanaal zijn ze allerminst homogeen. Ieder kanaal heeft zijn eigen kleur, smaak en stijl. Veel juicekanalen blijken ‘moralistische’ doelstelling te hebben zoals het aan de kaak stellen van misdaden die ‘traditionele media’ niet durven aan te raken. De traditionele media pikken die juice op als daarvoor aanleiding is. Dat veel mensen de juice zeer vermakelijk vinden blijkt wel uit de popularieit van het juicekanaal. De bekendste kanalen zijn Roddelpraat (250K volgers op Youtube) en Life of Yvonne (465K volgers op Instagram).

Mogen juice channels zomaar alle juice het net op slingeren?

De vrijheid van meningsuiting is een groot goed. Hier kan ook door juice kanalen een beroep op worden gedaan. Aan deze vrijheid zitten echter wel grenzen. In een concreet geval zal altijd het recht op de vrijheid van meningsuiting van de juicer moeten worden afgewogen tegen het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer van degene die het onderwerp is van de juice. Welk recht zwaarder weegt hangt af van alle omstandigheden van het geval, waarbij de volgende omstandigheden een belangrijke rol spelen:

• Vinden de beschuldigingen steun in het beschikbare feitenmateriaal? Zoals hierna uit de bespreking van de zaak tegen Yvonne Coldeweijer zal blijken is het niet voldoende als de juice door een anonieme bron is ingefluisterd.
• De ernst van de misstand voor de samenleving die de publicatie aan de kaak beoogt te stellen. Dit betekent dat als iets een pure privékwestie betreft dit door een juicekanaal niet zomaar naar buiten gebracht mag worden. Als het iets is dat ook de samenleving aangaat, en de verdenking voldoende steun vindt in de feiten, dan zal het wel naar buiten gebracht mogen worden.
• De aard van de gepubliceerde verdenkingen en de ernst van de te verwachten gevolgen voor degene op wie de verdenkingen betrekking hebben. Hoe groter de gevolgen des te secuurder te werk zal moeten worden gegaan.
• De inkleding van de verdenking. Dit houdt bijvoorbeeld in dat iets niet als feit kan worden gepresenteerd als daarvoor maar heel weinig of slechts anoniem bewijs is.
• De mate van bekendheid van de betrokken persoon. Over het algemeen geldt: hoge bomen vangen veel wind.
• Is er wederhoor gepleegd? Ook wordt meegewogen of degene over wie het gaat de kans heeft gehad om te reageren en of die reactie ook in de uiting is verwerkt.

Wat kan je doen als jij het onderwerp bent van de juice?

Als je het onderwerp wordt van een juicekanaal en je denkt dat jouw recht op je persoonlijke levenssfeer is geschonden (zie de toets hierboven) dan zijn er twee wegen die bewandeld kunnen worden: een strafrechtelijke en een civielrechtelijke.

Strafrecht: aangifte

Er kan aangifte worden gedaan tegen belediging of smaad. De officier van justitie bepaalt dan of overgegaan zal worden tot vervolging. Als een officier niet tot vervolging overgaat, dan bestaat er de mogelijkheid om te klagen bij de rechtbank, die dan kan besluiten dat de officier alsnog tot vervolging zal moeten overgaan.

Het voordeel van aangifte doen is dat het een relatief laagdrempelige manier is om in te grijpen, omdat je de aangifte zelf kan verrichten. Daarnaast is een aangifte, in tegenstelling tot een procedure (zie hierna), niet openbaar. Dat kan in sommige gevallen een voordeel zijn omdat je de juice niet een extra podium biedt. Het nadeel van het doen van aangifte is dat het niet zeker is of de politie tot vervolging over zal gaan. En zelfs als de politie tot vervolging overgaat kan dit proces erg lang duren.

Civiel recht: sommatiebrief sturen en eventueel naar de rechter

Een andere mogelijkheid is om op grond van de onrechtmatige daad schadevergoeding en rectificatie te eisen. Daarvoor zal eerst een sommatiebrief moeten worden gestuurd. In de brief kan je vorderen dat de onware juice van het kanaal wordt verwijderd, daarnaast kan je ook vorderen dat de onjuistheden worden rechtgezet via een rectificatie.

Mocht het juicekanaal geen gehoor geven aan de sommatie dan kan worden overgegaan tot het dagvaarden van het juicekanaal en de host(s). Omdat het zaak is dat de onwaarheden zo snel mogelijk worden rechtgezet zal er dan een kort geding gestart moeten worden. De rechter doet in zo’n geval op (zeer) korte termijn uitspraak.

Het voordeel van deze civiele weg is dat je snel kan handelen. Het nadeel is dat dit een stuk kostbaarder is dan het doen van aangifte omdat een advocaat zal moeten worden ingeschakeld. Daarnaast kan het een nadeel zijn dat de procedure zelf veel media-aandacht genereert waardoor de juice een groter publiek bereikt.

Recente procedures tegen juicekanalen Roddelpraat en Life of Yvonne

Dat niet iedereen alles maar pikt van de kings and queens of gossip blijkt uit de twee rechtszaken die afgelopen maand gevoerd zijn tegen Roddelpraat en Yvonne Coldewijer.

Roddelpraat meende een misstand aan de kaak te willen stellen

De zaak tegen Roddelpraat is interessant omdat het, behalve dat het over de vrijheid van meningsuiting gaat, ook raakvlakken met het auteursrecht heeft. Het ging over een diss-track die door zangeres Famke Louise werd opgenomen. Roddelpraat heeft deze in handen gekregen en vervolgens in een aflevering eind januari 2022 laten horen. Uit de inhoud van die diss-track hebben de makers van Roddelpraat, Jan Roos en Dennis Schouten, foutief de conclusie getrokken dat Louise in de diss-track aan de kaak wilde stellen dat haar vroegere manager Ali B. haar zou hebben misbruikt en mishandeld. Louise heeft vervolgens een advocaat ingeschakeld om de aflevering offline te halen.

In de aankondiging van de aflevering werd de indruk gewekt dat Roddelpraat bewijs had van het misbruik en de mishandeling van Louise door Ali B. Roos en Schouten verdedigden zich door te stellen dat er de aflevering ‘met een hoog borrelpraat gehalte’ wordt gepresenteerd, maar de rechter ging daarmee niet eens. De rechter oordeelde dat zij de uitingen hebben gedaan zonder feitelijke basis.

Roos en Schouten stelden ook een misstand aan de kaak te willen stellen, en dat hun uitingen daarom geoorloofd waren. Daar ging de rechter ook niet in mee. De rechter oordeelde dat zij voor deze ernstige beschuldigingen te weinig bewijs hadden.

Als laatst, is het ook belangrijk om bewust te zijn dat de consequenties van een publicatie of aflevering altijd worden meegewogen in een actie om die publicatie te stoppen of te rectificeren. In de zaak tegen Roddelpraat werd de aflevering over Louise 1.5 miljoen keer bekeken op Youtube en heeft voor veel negatieve reacties gezorgd. Dat heeft naast het feit dat de aflevering voor altijd beschikbaar zou zijn, aanleiding aan de rechter gegeven om de gevraagde rectificatie, en het offline halen van de aflevering, toe te wijzen.

Coldeweijer kan ‘spionnen’ anoniem houden, ‘juice’ delen toch journalistiek

Dan is er ook de zaak tegen Coldeweijer van juicekanaal Life of Yvonne. Coldeweijer heeft op 14 maart 2022 van een anonieme bron als een reactie op een post het bericht gekregen dat zangeres Samantha Steenwijk illegale pillen zou hebben gebruikt om af te vallen. Toen Coldeweijer reageerde met de vraag hoe de anonieme bron dit wist, zei de anonieme bron dat zij degene kent die de pillen aan Steenwijk zou hebben verkocht. De volgende dag kwam de juice-queen op haar Youtube-kanaal met een aflevering waarin zij beweerde bewijs te hebben dat Steenwijk illegale afslankpillen gebruikt.

Na publicatie van de aflevering heeft Steenwijk een advocaat ingeschakeld en gevorderd dat Coldeweijer de video zou verwijderen en een rectificatie zou plaatsen op haar Youtube-kanaal. Ook heeft Steenwijk aan de rechter gevraagd om Coldeweijer te verplichten haar bronnen te onthullen en om geleden schade te vergoeden. Coldeweijer heeft zich wellicht enigszins meewerkend opgesteld, omdat zij de video en thumbnail om de video te promoten dezelfde dag heeft verwijderd en zich bereid heeft verklaard om te rectificeren. Overeenstemming over de te plaatsen tekst is echter niet gevonden en daarom werd de zaak aan de rechter voorgelegd.

Als gevolg van de dreigende procedure heeft Coldeweijer bij haar anonieme bron navraag gedaan of wat zij heeft gepubliceerd wel klopte. De bron verwees naar een ander anonieme bron, deze kon echter ook geen bewijs aanleveren dat de pillen daadwerkelijk aan Steenwijk zijn verkocht.

Onthulling van bronnen wordt voor alle soorten journalistieke activiteiten, waaronder ook juicekanalen vallen, bijna nooit toegestaan. In deze zaak heeft de rechter geoordeeld dat Coledewijer haar bron niet hoeft te onthullen.

Coldeweijer was dezelfde juridische doodzonde gebaad als Roddelpraat, ze had de roddels als feiten gepresenteerd. Zelf lichtte ze hierover op de zitting toe dat ze geen onderzoeksjournaliste zou zijn, en ze enkel ‘juice’ verkondigd. Hier gaat de rechter dus niet in mee. Door de roddels als feit te presenteren en te zeggen dat ze bewijs heeft om dat aan te tonen (wat ze niet had) heeft ze dus onrechtmatig gehandeld tegen Steenwijk.

Coldeweijer verdedigde zich verder nog door te stellen dat zij haar afleveringen met een vette knipoog brengt, en dat haar publiek haar juice met een korrel zout zou nemen. Ook hier was de rechter het niet mee eens. De rechter vond de toon eerder verontwaardigd.

De door Steenwijk gevorderde schadevergoeding is afgewezen. De rectificatie werd toegewezen.

Conclusie

Ook juicekanalen bedrijven journalistiek. Zij zijn dan ook gehouden aan dezelfde plichten als alle andere journalisten. Juice mag dus niet ongebreideld verspreid worden. Ook juice moet onderbouwd worden met feiten. De andere kant van de medaille is dat ook juicekanalen bronbescherming genieten.

Zowel Roddelpraat als Coldeweijer presenteerde hun juice als feiten. Hadden zij hun juice simpelweg als roddels gepresenteerd, dan zouden hun rechtszaken mogelijk anders zijn verlopen.

(c) Nick van Ormondt - Wessels Management - gebruikt onder voorwaarden van de CC BY-SA 3.0-licentie. https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.nl

In samenwerking met: Luis Hernandez